18 Mart 2019’da ismi Troya Müzesi olarak değiştirilen Çanakkale Müzesi’nin tarihiyle ilgili geçen yıl eylül ayında devlet arşivlerinde başlatılan çalışma tamamlandı. Çalışma kapsamında öncelikle 1936 yılında Fevzipaşa Mahallesi’ndeki Zafer Meydanı’nda yer alan Ermeni Kilisesi’nde kurulduğu bilinen Çanakkale Müzesi’nin faaliyete başlamasına yönelik bilgiler incelendi. Çanakkale Müzesi’nin 1911 yılında Çanakkale İdadisi’nde (lise) kurulduğu belirlendi.
Troya Müzesi’nin Müdürü Rıdvan Gölcük, müdür yardımcıları Kemal Çibuk, Sinem Düzgören ve uzmanlar Musa Tombul, Özgür Çavga, Osman Çapalov, Hasan Taylan, Ayşenur Bozkurt, Manolya Tükel, Derya Güney, Güney Can Gülşan, Nurver Ferendeci, Betül Özmen, Gonca Dikenci, Hazal Fırat, Özdem Güneri tarafından devlet arşivlerinde yapılan incelemelerde, Çanakkale Müzesi’nin 1911 yılında Çanakkale İdadisi’nde (lise) kurulduğu belirlendi. Araştırmada ayrıca müzenin ilk müdürü, hademesi ve koleksiyon gelişmesine yönelik belgelere de ulaşıldı. Merkeze bağlı Tevfikiye Köyü sınırları içinde bulunan Troya Antik Kenti girişindeki Troya Müzesi’nin Müdürü Rıdvan Gölcük, gazetecilere yaptığı açıklamada, 111 yıllık belgeleri ilk kez kamuoyu ile paylaştıklarını bildirdi.
İlk müze binası Çanakkale İdadisi yani Çanakkale Lisesi, yani bugünkü Çanakkale Öğretmenevi
Kurumsal geçmişlerini daha iyi öğrenmeye çalıştıklarını ifade eden müzesi müdürü Rıdvan Gölcük, şunları söyledi. “Birçok yayında Çanakkale Müzesi’nin kuruluş tarihi 1936 yılı olarak anılmaktaydı. Fakat bunun yanı sıra 1932 ve 1930 yılında kurulduğunu söyleyen yayınlar vardı. Dolayısıyla kuruluş tarihçesi konusunda bir mutabakat olmadığını gördük. Tarihler farklı şey söylese de tüm belgelerde Çanakkale Müzesi’nin, Zafer Meydanı’ndaki Ermeni Kilisesi’nde kurulmuş olduğu söyleniyordu. Çalışmalarımızın büyük bir kısmını devlet arşivlerinde yürüttük. Devlet arşivlerinde Çanakkale Müzesi’nin kuruluşuna ilişkin çok önemli bir belgeye rastladık. Bu belgeler 1911 yılına aitti. Çanakkale Müze Şubesi’nin kurulmasından bahsedilen ilk belgede, Çanakkale Müze Şubesi’nin kurulabilmesi için 10 bin kuruşluk ödenek talebinde bulunulduğu, ardından bu bütçenin sağlandığını gördük. İlk müze binası olarak kullanılan yerin bilinenin aksine Ermeni Kilisesi olmadığını, ilk müze binasının Çanakkale İdadisi yani Çanakkale Lisesi, yani bugünkü Çanakkale Öğretmenevi olduğunu tespit etmiş olduk.”
Çanakkale Müzesi Osmanlı topraklarında yapılmış en erken müzecilik uygulamalarından
Belgelerde başka önemli verilere de ulaştıklarını belirten müdür Rıdvan Gölcük, “Müze-i Osmaniye Müdürlüğü’nden Maarif Nezaretine (Milli Eğitim Bakanlığı) gönderilen 15 Temmuz 1911 tarihli evrakta, müze hademeliğine 100 kuruş maaşla Hamza Ağa atanıyor. O dönemdeki Maarif Müdürümüz Sermet Efendi, Çanakkale Müzesi’nin de ilk müdürü oluyor. Bu çalışma ile beraber müzenin ilk müdürüne, ilk hademesine, müzenin ilk binasına, ilk koleksiyon toplamaya ilişkin çok önemli belgeler bulunmuş oldu. Müzenin kuruluş tarihinin 1936 değil, 1911 yılı olduğu tespit edildi. Osmanlı döneminde 1911 yılında başlayan müzecilik neye tekabül ediyor? İlk müzemiz bugünkü İstanbul Arkeoloji Müzesi, ardından Bursa ve Sivas açılıyor. Çanakkale Müzesi’nin ise Osmanlı topraklarında yapılmış en erken müzecilik uygulamalarından, müzecilik girişimlerinden biri olduğunu görüyoruz. Anadolu’da, Bursa ve Sivas’tan sonra Çanakkale Müzesi en erken tarihlerde açılan müze olarak karşımıza çıkıyor. Çanakkale Müzesi’nin içinde bulunduğumuz 2022 yılında, 111’inci yılını hep beraber kutluyor olacağız. Çanakkale İdadisi’nin yemekhanesinde 111 yıl önce başlayan bu serüvende, ilimizde açılan Çanakkale Harp Müzesi, Çanakkale Arkeoloji Müzesi, Truva Örenyeri Müzesi, Troya Müzesi gibi birçok müzeyi hayata geçiren; sergileme, eğitim, kazı, konservasyon gibi alanlarda hizmet veren Çanakkale Müze Müdürlüğü’nün eşsiz serüvenini büyük bir mutlulukla sizlerle paylaşmak istiyoruz”, şeklinde konuştu.
Türk müzeciliği için de son derece önemli belgeler
2022 yılı boyunca “111. Yıl” başlığı altında sergi, kitap çalışması, söyleşiler, webinar gibi birçok etkinlik ile Türk Müzeciliği’nin Çanakkale’de geçen öyküsünü gözler önüne sereceklerini aktaran Gölcük, sözlerini şöyle tamamladı. “Bu belge sadece Çanakkale müzeciliği konusunda önemli değil, bizim Türk müzeciliğimizin ne kadar eskiye ve geçmişe uzandığını fakat üzerindeki tozu atmamız gerektiğini, üzerinde çalışma yapmamız gerektiğini bizlere gösterdi. Dolayısıyla bu Çanakkale müzeciliği için olduğu kadar Türk müzeciliği için de son derece önemli bir belge. Kamu tarihinin belgelenmesi açısından da sanırım müzecilik dışında Çanakkale’de en eski kamu kurumlarından birinin Çanakkale Müzesi olduğu belgelenmiş oldu”, şeklinde konuştu.
